Open brief
14 november 2023
OPEN BRIEF aan allen betrokken bij de OPVOEDING en BEHANDELING van KINDEREN met
ONTWIKKELINGSSTOORNISSEN zoals Developmental Coordination Disorder (DCD), Attention
Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD), Autismespectrumstoornis (ASS) en
LEERSTOORNISSEN zoals dyslexie en dyscalculie.
Geachte,
Met dit schrijven willen wij uw aandacht vestigen op een wildgroei van behandelingen
aangeboden aan kinderen met ontwikkelings- en leerstoornissen waarvoor er geen bewijs van
werkzaamheid bestaat.
Een van deze ontwikkelingsstoornissen, Developmental Coordination Disorder (DCD) geeft
problemen in de motorische coördinatie. Gezien DCD vaak samen voorkomt met andere
ontwikkelings- en leerstoornissen (bv. Autismespectrumstoornis, Attention Deficit
Hyperactivity Disorder, dyslexie, en dyscalculie) werd vroeger gesuggereerd dat motorische
problemen aan de grondslag konden liggen van deze verschillende stoornissen.
Bij verschillende behandelmethoden zoals Bodymap, BrainGym, Reflexintegratie Therapie
(bvb. INPP) en Kritische Ontwikkelingsbegeleiding volgens Hendrickx, worden motorische
oefeningen gebruikt in de veronderstelling dat deze kunnen helpen om de hersenen te
"herprogrammeren". Deze behandelmethoden beweren ook te helpen bij de behandeling van
lateralisatie problemen. Lateralisatie verwijst naar de ontwikkeling van handvoorkeur, links-
rechts richting bij het lezen, schrijven en/of rekenen. Meer dan ooit merken we dat
lateralisatie problemen vaak een reden zijn voor doorverwijzing naar de kinesitherapeut. Er is
geen enkel wetenschappelijk bewijs dat deze problemen verbeterd kunnen worden met de
eerder genoemde behandelmethoden. Deze methoden zijn veelal gebaseerd op verouderde
en achterhaalde neurologische inzichten en verstrekken misleidende informatie over
oorzaken van leer- en ontwikkelingsstoornissen. Ze wekken de illusie dat kinderen ‘genezen’
kunnen worden, wat tot grote teleurstelling kan leiden als dit niet lukt. Daarom zien wij, als
professionals op dit gebied, geen enkele reden om deze methoden te blijven gebruiken,
promoten of onderwijzen.
We merken echter dat verschillende hulpverleners en scholen deze methodes actief
promoten, onder andere via websites en sociale media. Sommige van deze methodes worden
zelfs geaccrediteerd onder andere binnen de kwaliteitszorg van de kinesitherapie.
Pseudowetenschappelijke lezingen en trainingen worden aangeboden aan scholen, ouders,
kinderdagverblijven en therapeuten. Verschillende scholen en ondersteuningsnetwerken
besteden dan ook middelen aan training in deze methoden. Bijgevolg stellen leerkrachten
zonder enige (para)medische opleiding uitgebreide ‘rapporten’ op en bevelen ze bepaalde
oefeningen aan die cruciaal zouden zijn voor de verdere ontwikkeling van het kind. Dit kan
leiden tot onnodige ongerustheid bij ouders en in sommige gevallen tot gebrek aan
doorverwijzing met laattijdige of gemiste diagnoses tot gevolg. Nochtans zijn er internationaal
aanvaarde Europese richtlijnen (Blank et al., 2019) die aangeven dat deze behandelmethoden
vanwege het gebrek aan wetenschappelijk bewijs niet aanbevolen kunnen worden. Hoewel
verre van volledig, kunnen voor sommige ontwikkelingsstoornissen andere
informatiebronnen geraadpleegd worden om evidence-based informatie en richtlijnen te
krijgen (b.v. via de klinische praktijkrichtlijnen van Het Federaal Kenniscentrum voor de
Gezondheidszorg (KCE) (fgov.be) of de Nederlandse Richtlijnendatabase.nl. Door middel van
klinisch onderzoek zijn we allemaal toegewijd om voortdurend bij te dragen aan de
verbetering van deze richtlijnen.
Scholen, ouders en zorgverleners, waaronder pediaters, kinderneurologen, kinderpsychiaters
en Centra voor Leerlingenbegeleiding, moeten zich ervan bewust zijn dat er geen
wetenschappelijk bewijs is dat deze methodes effectief zijn om kinderen met ontwikkelings-
en leerstoornissen te helpen en dat deze kinderen dus behandeling en ondersteuning missen
die wel bewezen effectief is. Er zijn duidelijke overheidsrichtlijnen nodig voor professionele
zorgverleners en onderwijsinstellingen, zodat deze methodes niet langer worden aangeboden
als oplossing voor ontwikkelings- en leerstoornissen. Naar onze mening dient de overheid
ervoor te zorgen dat de schaarse middelen voor onderwijsondersteuners, ergo- en
kinesitherapeuten efficiënt worden gebruikt en niet worden besteed aan
pseudowetenschappelijke methoden.
We betreuren het dat de overheid dergelijke zorg en ondersteuning financiert. Wij hopen dat
u onze aanbevelingen ter harte neemt, en zijn bereid om hierover met u in overleg te gaan.
Met de meest hoogachting,
Universiteit Gent
Prof. em. dr. Hilde Van Waelvelde
Professor pediatrisch kinesitherapie, Departement Revalidatiewetenschappen,
Universiteit Gent.
Prof. dr. Lynn Bar-On
Assistent professor pediatrische kinesitherapie, Departement Revalidatiewetenschappen,
Universiteit Gent.
Prof. Christine Van den Broeck
Professor pediatrisch kinesitherapie, Departement Revalidatiewetenschappen,
Universiteit Gent.
Prof. dr. Annemie Desoete
Professor Experimenteel-klinische en Gezondheidspsychologie, Universiteit Gent en
Arteveldehogeschool.
Prof. dr. Herbert Roeyers
Professor klinische psychologie op het gebied van de ontwikkelingsstoornissen
Experimenteel-Klinische en Gezondheidspsychologie, Universiteit Gent.
Prof. Petra Warreyn
Assistent professor klinische psychologie, vakgroep Experimenteel-klinische en
Gezondheidspsychologie, FPPW, Universiteit Gent.
Prof. dr. Roeljan Wiersema
Professor Experimenteel-klinische en Gezondheidspsychologie, Universiteit Gent.
Ontwikkelingspsycholoog, expert in autismespectrumstoornis en ADHD
Prof. dr. Matthieu Lenoir
Professor Bewegingswetenschappen, Vakgroep Bewegings- en Sportwetenschappen,
Universiteit Gent.
Barbara De Mey
Pediatrisch kinesitherapeut en assistent Departement Revalidatiewetenschappen,
Universiteit Gent.
Griet Dewitte
Pediatrisch kinesitherapeut, Centrum voor Ontwikkelingsstoornissen UZ Gent en assistent
Departement Revalidatiewetenschappen, Universiteit Gent.
Katleen Onderbeke
Pediatrisch kinesitherapeut en assistent Departement Revalidatiewetenschappen,
Universiteit Gent.
Nina Vens
Pediatrisch kinesitherapeut, Centrum voor Ontwikkelingsstoornissen UZ Gent en assistent
Departement Revalidatiewetenschappen, Universiteit Gent.
Bieke Samijn
Postdoctoraal onderzoeker, Departement Revalidatiewetenschappen, Universiteit Gent
en pediatrische kinesitherapeut, UZ Gent.
Jorn Ockerman
Pediatrische kinesitherapeut en doctoraatsonderzoeker, Departement
Revalidatiewetenschappen, Universiteit Gent.
Amy De Roubaix
Pediatrische kinesitherapeut en doctoraatsonderzoeker, Departement
Revalidatiewetenschappen, Universiteit Gent.
Michelle Verhoeven
Bewegingswetenschapper en doctoraatsonderzoekster, Departement
Revalidatiewetenschappen, Universiteit Gent.
Mathilde Joos
Pediatrische kinesitherapeut en praktijk assistent Departement
Revalidatiewetenschappen, Universiteit Gent.
Florien Buysse
Pediatrisch kinesitherapeut en praktijk assistent Departement Revalidatiewetenschappen,
Universiteit Gent.
KU Leuven
Prof. dr. Tine Van Damme
Assistent professor revalidatie in de geestelijke gezondheidszorg, Departement
Revalidatiewetenschappen, Expertisecentrum Autisme, UPC Z.Org, KU Leuven.
Prof. dr. Pol Ghesquière
Professor Orthopedagogiek, Psychologie en Pedagogische Wetenschappen, KU Leuven.
Prof. dr. Marina Danckaerts, MD
Professor Kinder- en Jeugdpsychiatrie, Departement Neurowetenschappen KU Leuven.
Prof. dr. Jean Steyaert, MD
Professor in Child & adolescent psychiatry KU Leuven, Leuven Autism Research
consortium.
Dr. Lisa Mailleux
Postdoctorale onderzoeker pediatrische revalidatiewetenschappen,
Departement Revalidatiewetenschappen, KU Leuven.
Anoushka Thoen
Kinesitherapeut en doctoraatsonderzoeker, revalidatie in de geestelijke gezondheidszorg,
Departement Revalidatiewetenschappen, KU Leuven.
Anke Arkesteyn
Doctoraatsonderzoekster, revalidatie in de geestelijke gezondheidszorg, Departement
Revalidatiewetenschappen, KU Leuven.
Veerle Algoed
Pediatrische kinesitherapeut, UZ Leuven.
Britta Hanssen
Postdoctoraal onderzoeker, Departement of Revalidatiewetenschappen, KU Leuven en
departement of fysische revalidatiegeneeskunde, UZ Leuven.
Université libre de Bruxelles
Prof. dr. Bernard Dan
Kinderneuroloog, Inkendaal Revalidatieziekenhuis, Professor neurowetenschappen en
ontwikkelingspsychologie, Psychologische Wetenschappen en Educatie, ULB.
Vrije Universiteit Brussel
Prof. dr. Marc Degelaen
Directeur Revalidatieziekenhuis Inkendaal
Professor Rehabilitation Research – Neurological Rehabilitation (RERE-Neuro),
Pediatrische kinesitherapie, Departement Revalidatiewetenschappen en kinesitherapie
VUB.
Katrien Krikilion
Pediatrisch kinesitherapeut, kinderneurologie, CP conventie, UZ Brussel.
Els Van Rossem
Kinderneuroloog-Kinderrevalidatiearts, Revalidatieziekenhuis Inkendaal en CAR De Hert.
Universiteit Hasselt
Prof. dr. Eugene Rameckers
Professor pediatrisch kinesitherapie, Departement Revalidatiewetenschappen,
Universiteit Hasselt.
Prof. Dr. Katrijn Klingels
Associate professor Pediatrische Revalidatie, Departement Revalidatiewetenschappen,
Universiteit Hasselt.
Prof. Dr Evi Verbecque
Assistent professor Pediatrische Revalidatie, Departement Revalidatiewetenschappen,
Universiteit Hasselt.
Arteveldehogeschool
Dr. Marieke Coussens
Postdoctoraal onderzoeker Departement Revalidatiewetenschappen, Universiteit Gent.
Docent ergotherapie Arteveldehogeschool.
Ruth Vanderswalmen
Lector Professionele Bachelor in de Logopedie en Audiologie, Arteveldehogeschool
Docent in het postgraduaat leerstoornissen. Logopedist met specifieke expertise in
leerstoornissen, zelfstandige praktijk TaLent De Pinte.
Sofie Carnewal
Lector Professionele Bachelor in de Logopedie en Audiologie, Docent in het postgraduaat
leerstoornissen, Arteveldehogeschool. Logopedist met specifieke expertise in
leerstoornissen, zelfstandige praktijk Het Groepshuis (Eeklo).
Christel Van Vreckem
Docent Professionele Bachelor in de Logopedie en Audiologie, Docent in het
opleidingsonderdeel ‘Lezen en spellen’ en in het postgraduaat leerstoornissen,
Arteveldehogeschool. Docent met ervaring in praktijkgericht onderzoek rond ‘Lezen en
spellen’.
Thomas More hogeschool
dr. Ivo Bernaerts
Psycholoog-onderzoeker, Hoofdlector Psychodiagnostiek, professionele
bacheloropleiding Toegepaste Psychologie, Thomas More.
Centra voor Ontwikkelingsstoornissen (COS)
Brussel
Eva Cloet
Directeur Centrum voor Ontwikkelingsstoornissen Brussel vzw, UZ Brussel
Onderzoeker VUB Departement Volksgezondheid, beleid en sociale ongelijkheid in de
gezondheidszorg.
Petra Condijts
Pediatrisch kinesitherapeut, Centrum voor Ontwikkelingsstoornissen UZ Brussel –
Inkendaal.
Ilse Dereu
Pediatrisch kinesitherapeut, Centrum voor Ontwikkelingsstoornissen, UZ Brussel.
Maya Van den Eede
Pediatrisch kinesitherapeut, Centrum voor Ontwikkelingsstoornissen, UZ Brussel.
Nils Goovaerts
Pediatrisch kinesitherapeut, Centrum voor Ontwikkelingsstoornissen, UZ Brussel.
kinderneurologie UZ Brussel
Nele Eggers
Klinisch psycholoog, Centrum voor Ontwikkelingsstoornissen, UZ Brussel.
Veerle Mox
Pediatrisch kinesitherapeut, Centrum voor Ontwikkelingsstoornissen, UZ Brussel.
Karen Mellaerts
Psychologe, Centrum voor Ontwikkelingsstoornissen - kinderneurologie, UZ Brussel.
Tess Hollemans
Klinisch psychologe, Centrum voor Ontwikkelingsstoornissen, UZ Brussel.
Leuven
Prof. dr. Els Ortibus
Kinderneurologie-Revalidatie, UZ Leuven
Directeur Centrum voor ontwikkelingsstoornissen, Leuven
Departement Ontwikkeling en Regeneratie, KU Leuven.
Ellen Craye
Pediatrisch kinesitherapeut, Centrum voor Ontwikkelingsstoornissen, UZ Leuven.
Antwerpen
Meneia Steel Lebre
Coördinator Centrum voor ontwikkelingsstoornissen, UZ Antwerpen.
Inge Laurent
Pediatrisch kinesitherapeut Centrum voor ontwikkelingsstoornissen, UZ Antwerpen en
kinderneurologie UZ Antwerpen.
Caroline De Gand
Pediatrisch kinesitherapeut Centrum voor ontwikkelingsstoornissen, UZ Antwerpen.
Evelien Bosmans
Pediatrisch kinesitherapeut, Centrum voor Ontwikkelingsstoornissen, UZ Antwerpen.
Sophie Dom
Pediatrisch kinesitherapeut, Centrum voor Ontwikkelingsstoornissen, UZ Antwerpen.
Anja Jansen
Pediatrische Kinesitherapeut, Centrum voor Ontwikkelingsstoornissen, UZ Antwerpen.
Gent
Christa Heyse
Directeur Centrum Ontwikkelingsstoornissen Gent, UZ Gent.
Helena Sabbe
Pediatrisch kinesitherapeut, Centrum Ontwikkelingsstoornissen Gent, UZ Gent en
praktijk Kind en Beweging.
Individuele therapeuten
Bart Moors
Pediatrisch kinesitherapeut, Vossenberg-1-team Hasselt en Genk
Lid Technische Raad voor Kinesitherapie
Lieve Rombouts
Pediatrisch kinesitherapeut
Moeder van 3 kinderen met ontwikkelingsstoornissen
Lara Hechtermans
Logopedist
Sarina Daniella Wuyts
Logopedist
Elke De Kock
Pediatrische kinesitherapeut.
Kathy Blanchaert
Pediatrisch kinesitherapeut, Dinamo, Centrum Ontwikkelingsstoornissen Gent
Zorgcoördinator Sint-Michielsschool Merelbeke.
Natalie Van Gelder
Pediatrisch kinesitherapeut, Dinamo
Zorgcoördinator Sint-Michielsschool Merelbeke.
Sophie Etienne
Pediatrisch kinesitherapeut, Dinamo.
Kato Vandervelden
Pediatrisch kinesitherapeut, Dinamo.
Naomi De Bie
Pediatrisch kinesitherapeut, Dinamo en K-fit.
Dieteke Van Gansbeke
Pediatrisch kinesitherapeut, Dinamo en K-fit.
Ian Blanckaert
Pediatrisch kinesitherapeut, Dinamo en K-fit.
Leen Seijnhaeve
Pediatrisch kinesitherapeut, Dinamo.
Isabelle Verbiese
Pediatrisch kinesitherapeut, Dinamo
Referenties
Blank R, Barnett AL, Cairney J, Green D, Kirby A, Polatajko H, et al. International clinical
practice recommendations on the definition, diagnosis, assessment, intervention, and
psychosocial aspects of developmental coordination disorder. Developmental Medicine and
Child Neurology, 2019;61:242-85.
https://richtlijnendatabase.nl/richtlijn/adhd_bij_kinderen/startpagina_-
_adhd_bij_kinderen_en_jongeren.html
https://kce.fgov.be/nl/publicaties/alle-rapporten/behandeling-van-autisme-bij-kinderen-en-
jongeren-klinische-praktijkrichtlijn